سوال ۲: تعریف دقیق روش میزان از اصل آزادی عمل حداکثری چیست؟ حدود آن چیست؟ بر چه مبنایی، آزادی عمل حداکثری به ایجاد روحیه فرمان پذیری و عبودیت در متربی می انجامد؟
پاسخ : اختیار ، موهبتی است الهی به انسانها که اگر درست مورد استفاده قرار گیرد ، “همچون سایر مواهب الهی” موجب نیل انسان به قرب الهی و هدایت است . و در مقابل عدم توجه به آن سبب نقصان در تعبد خواهد شد . این که خداوند متعال بالاخره روزی از انسانها به خاطر عملکردشان سوال خواهد پرسید خود گواه این است که انسان موجودی مختار است و باید در مقابل انتخاب هایی که انجام داده پاسخگو باشد .
توجه به پیامهایی قرآنی و دینی و تدبر در کلام اهل بیت علیهم السلام خود بزرگترین گواه بر این مسئله است که اصلا تعبد بدون اختیار در انسان امکان پذیر نیست . انسانی که توانسته با چراغ عقل خویش ، مهارتمندانه انتخاب های مومنانه انجام دهد ، در خود زمینه تعبد را ایجاد خواهد کرد و راهی جز این برای عبد بودن متصور نیست . این جا همان جایی است که برخی افراد با برداشت اشتباه از اسلام ، گاهی اوقات انسان را به مثابه یک ربات فرض می کنند که هیچ اراده و اختیاری از خود ندارد و برای عبد شدن لازم است تمامی افعالش به او حقنه شود .
نیک می دانیم اختیار انسان در انتخاب هایی که انجام می دهد متجلی خواهد بود و انتخاب بدون حق انتخاب و آزادی عمل قطعا واژه ای بی معنی است . به همین استدلال در روش میزان (آزادی عمل حداکثری) به عنوان یک اصل قرار داده شده است .
اما بین آزادی عمل حداکثری با آزادی عمل بی حد و حصر تفاوت است . در آزادی عمل حداکثری دو حد برای محدود کردن آزادی وجود دارد که تا زمانی که یکی از این دو حد در کار نباشند محدودیتی اعمال نمی گردند .
این دوحد عبارتند از:
۱ـ وجود حجّت عقلی متقن
۲ـ وجود حجّت شرعی متقن
